AI-geletterdheid alles wat je moet weten
- Antal de Waij
- 22 mrt
- 5 minuten om te lezen
AI-geletterdheid zijn vaardigheden, kennis en competenties die belangrijk zijn voor het verantwoord gebruik van AI-systemen. Dat is belangrijk omdat artificial intelligence (AI) steeds meer doordringt in ons dagelijkse en werkende leven. AI-geletterdheid is daarom net zo belangrijk als het leren van verkeersregels. Je hoeft niet technisch te zijn om AI te gebruiken zoals je ook kunt autorijden zonder een motor te kunnen repareren. Maar een beetje achtergrondkennis is wel heel handig. Je kunt daardoor de mogelijkheden en de risico's van AI beter inschatten. Het gaat verder gaat verder dan technische kennis of het schrijven van een prompt. Sinds 2 februari 2025 is AI-geletterdheid verplicht voor iedereen die met AI werkt. Maar wat is AI-geletterheid nu precies? Lees hier over AI-geletterdheid alles wat je moet weten.
Wat is AI-geletterdheid?
AI-geletterdheid betekent dat je genoeg weet over Artificial Intelligence (AI) om er goed mee om te gaan op je werk. AI-geletterdheid bestaat uit verschillende onderdelen. Technologische, praktische, en ethische.
Technologisch
Het betekent niet dat je technisch hoeft te zijn, maar het gaat om basiskennis van de belangrijkste AI-begrippen. Ook moet je inzicht hebben in hoe AI-systemen werken en patronen herkennen en dat je begrijpt dat AI bestaat uit gegevensverwerking en data.
Praktisch
Je kunt AI-tools inzetten op de juiste, veilige en verantwoorde manier. Je kunt inschatten wat de invloed van AI gebruik op je organisatie, klanten en leveranciers. Ook ben je je bewust van de manier waarop AI-output genereert en hoe je hiermee om moet gaan.
Ethisch
Je kunt vooroordelen (bias) van AI-systemen herkennen. Je begrijpt welke privacyoverwegingen je maakt als organisatie en je kunt inschatten welke invloed dit heeft op mensen, klanten en leveranciers. Je bent in staat ethische en sociale kanten van AI gebruik te beoordelen en hiernaar te handelen.
Waarom is AI-geletterdheid belangrijk?
AI-geletterdheid is belangrijk voor iedereen. Het versterkt je weerbaarheid in de omgang met algoritmes en AI. Het gebruik van AI heeft consequenties. Vaak is AI handig. Het maakt een taak sneller, gemakkelijker en vaak goedkoper. Maar AI kan fouten maken. Dat is niet per se met opzet.
AI-geletterdheid stelt mensen in staat om met vertrouwen en kritisch inzicht een weg te vinden in deze overweldigende ontwikkeling. AI-geletterdheid ondersteunt ook organisaties bij de verantwoorde inzet van AI-systemen en biedt beleidsmakers de basiskennis om strategische en verantwoorde keuzes te maken.
Een voorbeeld waarom AI-geletterheid belangrijk is
Het gebruik van AI-systemen kunnen aanzienlijke impact hebben op je werk, je gezondheid of de manier waarop je keuzes maakt. Wanneer AI-systemen worden gebruikt, bijvoorbeeld om te bepalen of je een uitnodiging krijgt, omdat je cv wordt gescand of er wordt bepaald of je wel of juist geen lening kunt krijgen dan kun je zeer nadelige gevolgen ervaren.
De Europese AI Act en AI-geletterdheid
AI-geletterdheid staat vermeld in artikel 4 van de Europese AI Act. Deze wet, die sinds augustus 2024 in fases van kracht wordt, heeft als basis een aantal risiconiveaus om AI te reguleren. Deze wet heeft als doel innovatie te bevorderen maar ook mensen te beschermen. Naarmate het risico toeneemt moet je meer maatregelen nemen om mensen te beschermen. Deze bescherming gaat over de belangrijkste rechten van mensen, veiligheid en de democratische waarden van de Europese Unie. De eis om AI-geletterd te zijn, geldt dus voor alle risicocategorieën.
De basis van de Europese AI Act
Er zijn vier risicocategorieën met eigen regels en verplichtingen. Deze vier vier risicocategorieën benadrukken het belang van AI-geletterdheid.
1. AI-systemen met een onaanvaardbaar risico
Deze categorie bevat AI-toepassingen die als direct gevaar voor burgers worden beschouwd of mensen schade toe kunnen brengen. Daarom zijn ze verboden. Denk aan het manipuleren van gedrag, het misbruik maken van kwetsbaarheden zoals iemands sociale situatie, leeftijd of handicap of het bijhouden van een sociale score.
Hier gaat het om AI die aanzienlijke impact heeft op gezondheid, veiligheid of grondrechten van mensen. Ze worden daarom ook wel mensenrechten genoemd. Het zijn individuele rechten en vrijheden voor ieder mens. Deze rechten zijn voor iedereen gelijk. Wanneer ze gebruikt worden kunnen de mensen die onderwerp zijn van het systeem zeer nadelige gevolgen ervaren, zoals het verliezen van een baan of een uitkering.
3. Beperkt risico
Het gaat hier om AI die gebruikers kunnen misleiden, zoals chatbots of deepfakes. De wet vereist dat gebruikers altijd op de hoogte worden gesteld van interacties met AI. Een chatbot moet bijvoorbeeld duidelijk vermelden dat het geen mens is. Deze regels zijn bedoeld om bewustwording te vergroten en manipulatie te voorkomen.
4. Minimaal risico
De meeste AI-toepassingen uit het dagelijks leven vallen hieronder. Denk aan spamfilters of slimme laadpalen voor elektrische auto’s, vallen in deze categorie.
Voor wie is AI-geletterdheid verplicht?
De verplichting om AI-geletterd te zijn, geldt voor twee groepen. Enerzijds voor aanbieders (Providers) van AI-systemen en anderzijds voor de gebruikers (Deployers) van AI-systemen. Privépersonen, mensen die alleen maar AI voor privédoeleinden gebruiken hoeven ook AI-geletterd te zijn (artikel 2 lid 10). Maar er zijn enkele uitzonderingen.
AI-geletterdheid als bijdrage aan het bedrijfsresultaat
Natuurlijk, AI-geletterdheid staat in de AI Act als verplichting. Maar organisaties melden dat medewerkers die actief zijn met AI eerder hun doelstellingen halen. Daarmee dragen ze bij aan een verbetering van het bedrijfsresultaat. Enkele voorbeelden.
Verzekeringsmaatschappij Generali rapporteert maar liefst 18 nieuwe diensten die zijn gelanceerd dankzij de vaardigheden die zijn opgedaan tijdens de AI-geletterheids-programma.
Door de AI-geletterdheidstraining wordt een cultuur van innovatie omarmd door medewerkers in alle lagen van een organisatie.
AI-geletterdheid bouwt aan vertrouwen. Soms ontstaat bij klanten terughoudendheid om verder te gaan met AI-initiatieven omdat er zorgen zijn over datalekken en het onvermogen om AI-besluitvorming te controleren. Door het aanbieden van training en kennis aan klanten geef je klanten het vertrouwen dat je als organisatie hiermee kan omgaan.
AI-geletterdheid biedt efficiency en nauwkeurigheid. Een ziekenhuis meldt dat de noodzaak om beslissingen te herzien met meer dan 50% is verminderd terwijl de nauwkeurigheid van hoog-niveau triagebeslissingen met hetzelfde percentage is toegenomen.
AI-geletterdheid draagt bij aan meer aandacht voor mogelijk datalekken, privacy schendingen die daarmee dus meer voorkomen kunnen worden.
Veel gestelde vragen
Maar AI-Geletterdheid is toch alleen voor hoog risicocategorieën van de AI Act?
Nee, dat is niet zo. Artikel vier van de AI Act geeft aan dat zowel makers, aanbieders als gebruikers AI-geletterd moeten zijn en maakt geen uitzondering voor risico-categorieën.
Ik werk niet met AI, maar mijn collega's in het project wel. Wat betekent dit?
Comments